Het Onderwijsgesprek over normaliseren met Bert Wienen

Geschreven op 29 november 2022.

In oktober was Bert Wiener in Amphion te gast bij het Onderwijsgesprek (Doetinchem). Presentator Wendelien Wouters ging het gesprek aan met Bert, ervaringsdeskundigen én het publiek. Het was  een mooi onderwijsgesprek over hoe we steeds meer individualistisch naar kinderen kijken en al het ‘bijzondere normale’ gedrag problematiseren. 

Bert Wienen is Associate lector Jeugd aan Hogeschool Windesheim, zelfstandig adviseur en projectleider.

Bert Wienen en normaliseren

Het medicaliseren van problemen bij jongeren is in zekere zin kiezen voor een ‘gemakkelijke’ oplossing. Als je het medisch maakt, stelt Wienen, dan betekent het dat je eerst eens met z’n allen gaat wachten op een diagnose en daarna op een daarbij passende behandeling die een vast pad volgt van A naar B. Als ouder of als school geef je op die manier de aanpak van het probleem en de regie uit handen. Maar het is sterk de vraag of dit het beste antwoord is. Bovendien leidt het er toe dat meer kinderen en jongeren dan nodig het label van een stoornis krijgen en opgroeien met het idee dat ze ziek zijn. En ze komen soms moeilijk van het label af. Normaliseren is ook daarom een urgent vraagstuk.    
Bron: website Verwonderd 

‘Wat zou er nog meer aan de hand kun­nen zijn?’ Die vraag zou moeten klinken in elk schoolteam waar gepraat wordt over vermoedens van bijvoorbeeld ADHD, dyslexie of een angststoornis. De uitdijende medische taal is steeds meer de school ingeslopen door de goed­bedoelde samenwerking tussen onderwijs en jeugdhulp. Maar leidt er ook toe dat meer kinderen en jongeren het label van een stoornis krijgen en opgroeien met het idee dat ze ziek zijn.
Bron NCJ | De omwenteling

In de pedagogiek staat weerstand centraal: je moet kinderen niet zomaar geven wat ze nodig hebben, maar ze leren om met grenzen om te gaan. Als docent moet je kinderen uitdagen in hun naaste zone van ontwikkeling, het is een heuse zoektocht om ervoor te zorgen dat elk kind elke dag een beetje leert, op meerdere domeinen. Ik geloof niet in aparte klasjes die samengesteld zijn op basis van labels die we op kinderen plakken. We kunnen alle kinderen helpen om zich te verbinden met de gemeenschap, hen leren om zich te verhouden tot kinderen die anders zijn. Labels zeggen ook niet veel. Ook in een klas met autistische kinderen is elk kind anders.’
Bron: dag van de wijkteams

Paardenbloemen en orchideeën

Bert: Paardenbloemen groeien overal in alle omstandigheden. Orchideeën vragen specifieke dingen (licht temperatuur). En zo zijn sommige kinderen een orchidee of paardenbloem. Een orchidee moet je een beetje ‘pesten’, dan is er een betere groei. De vergelijking met het onderwijs is duidelijk: de zone van naaste ontwikkeling (juist wel uitdagen met rekenaanbod ook al ‘zijn ze er nog niet aan toe’).

Van goed onder­wijs knapt een kind heel erg op.

Zijn we de weg kwijt?

Bert noemt een mooi voorbeeld hoe we vroeger spraken over  een 2 jarige in de "nee-fase " over de ‘trotse periode’ en nu over de ‘terrible two period’.
Een ander voorbeeld waar aanwezigen geschokt op reageerde is de in Amerika uitgevonden ‘the starly Early Education wearable’: een medaille die een peuter om heeft en waarop je kan meten: heeft het kind genoeg gepraat, genoeg licht gezien, etc.

Wat kunnen we doen tegen dit "doorslaan" naar gepsychologiseer en het individueel gerichte aanpakken?
Bert: “handelingsgericht met leren en gedrag aan de slag in de klas. Daar ligt de sleutel. Niet loskoppelen en begrenzen wat kan in de klas. De leerkracht is degene die bepaald wat er moet gebeuren.”

Schok, enthousiasme en visie
De lezing roept verschillende dingen op:

1. Schok: wat slaat de wereld door
2. Enthousiasme  "ik doe er als leerkracht toe; zin om morgen aan de slag te gaan"
3. Heldere visie: leerkrachten moeten meer regie pakken. Dat spreekt aan. Schakel specialisten aan maar hou zelf de regie (reactie van een directeur)

Tips

1. Maak de schoolcontext beter: kies een model (individu of de klas/groep als uitgangspunt) afhankelijk van de context waar je werkt. Laat het je als school en leerkracht niet ‘overkomen’.
2. Begin met ‘ieder aangemeld kind op school een diploma/schoolverklaring/getuigschrift’
3. Het begint bij u/schoolleiding
4. Denk aan taal (niet medisch, wel ‘meehelpen/doen/denken in de klas’ maar niet ‘diagnostiek doen’) en wees kritisch op verwijsketens binnen de school (ook als het gaat over onderwijs-jeugdhulp); 
5. Straal in alles uit: kinderen en jongeren gaan zich welbevinden door goed onderwijs!

Meer van Bert Wienen lezen over normaliseren

• Het riool en de speedboot. Bert Wienen over normaliseren
• Niet iedere hulpvraag is een zorgvraag
• Stop met medicaliseren, start met normaliseren

Download het artikel "Bekijk het kind in zijn context"

Het Onderwijsgesprek

Het volgende onderwijsgesprek is op 12 januari 2023
Sander Schimmelpenninck gaat dan in op het thema kansengelijkheid. Presentator Wendelien Wouters gaat het gesprek aan met Sander, ervaringsdeskundigen én het publiek.

Het Onderwijsgesprek is een samenwerking van het onderwijsveld en Amphion Cultuurbedrijf. We organiseren drie keer per jaar inspirerende gesprekken op het snijvlak van onderwijs en samenleving en zijn dankzij de bijdrage van het onderwijsveld gratis te bezoeken voor onderwijsprofessionals en andere belangstellenden.

Partners

IJsselgroep, Iselinge Hogeschool, Achterhoek VO, Graafschap College, IJsselgraaf, PRO8, Gelderveste, Samenwerkingsverband Doetinchem, Paraat scholen, Essentius, De Onderwijsspecialisten, De Laetare en Zone.college & Groene Lyceum Doetinchem zijn partner in Het Onderwijsgesprek.

Meer informatie

Heeft u vragen of wilt u meer weten? Neem dan contact op met Hettie Lichtenberg via 06 22 93 86 48 of hettie.lichtenberg@ijsselgroep.nl