Eigen verantwoordelijkheid in Coronatijd
Zelf beslissen? Het niet uit de weg gaan? Anderen de schuld geven? Een verhaal over lastige keuzes en de dilemma’s van de eigen verantwoordelijkheid. Dit wordt geen gemakkelijk verhaal. Heeft u wel eens Socratisch gedacht? Vrij van oordeel? Of met een uitgesteld of ingetrokken oordeel? Ik ga u uitdagen.
door: Albert de Boer
Voorspel
De scholen gaan weer beginnen. En daar waar het een fluitje van een cent bleek om het digitaal leren op gang te brengen, lijkt omgekeerd werken een stuk lastiger. Hoe kan dat? Wat zijn dilemma’s?
De kinderen komen straks weer naar school. Dat hebben we allemaal graag gewild. Toch? Daar zitten we op te wachten. Maar het Coronavirus is niet weg. Het waart nog rond. Het is nog onder ons. Het kan de kop opsteken en dan? Die ‘en dan’-vraag is eng. Wat is ‘en dan’? Wat willen we echt?
De aanleiding
Al na de eerste berichten over de scholen die weer open zouden kunnen gaan, kwam meteen het geluid van bezorgde leraren: kan dat wel? Is dat niet gevaarlijk? De persconferentie moest nog komen. In die persconferentie vertelde de premier dat het niet haalbaar was om op school de kinderen op gewenste afstand te houden. Het was niet meteen duidelijk of hij alle kinderen bedoelde of alleen kleuters. Hij gaf ook aan dat kinderen tot 12 jaar mogen sporten. En dat ze daarbij geen afstand hoeven te houden. En dat oudere kinderen kunnen sporten op anderhalve meter afstand van elkaar. Waarvan ook meteen werd geroepen: Maar dat kan helemaal niet! En terecht. Er zijn maar weinig (team-)sporten waar bij dat kan. Zelfs bij mijn geliefde korfbal kan het niet. Wat bedoelde Rutten nu? Wie moeten er afstand houden? Van wie? En is het nou wel of niet gevaarlijk? Wat moeten we doen? Kan hij niet concreter zijn?
Tussenspel: Objectiviteit en Risico
Enkele ‘feiten’. Kinderen lijken niet erg ziek te worden van Corona. Kinderen lijken Corona niet over te dragen. Maar het is niet 100% zeker dat dat zo is. Er is wel één baby ziek van Corona. Er is wel één kind overleden aan Corona. En die gevallen stonden uitgebreid in de krant. Dus?
Hier is de ‘en dan’ - vraag? Als we de kinderen op school laten komen, lopen we een risico. En dat risico is niet nul. Het kan zijn dat een kind toch ziek wordt. Het kan zijn dat een kind toch Corona bij zich draagt. Het kan zijn dat u op de fiets onderweg naar uw school wordt aangereden. Het kan zijn dat u een auto-ongeluk krijgt onderweg. Die kans laatste kansen zijn zelfs minstens even groot als een Corona besmetting.
We zijn bang om ziek te worden en misschien dan wel dood te gaan. Of we zijn bang ziek te worden en dan de ziekte over te dragen op iemand anders. En die angst is echt. Het kan gebeuren. Hier is het antwoord op de ‘en dan-‘ vraag. Waarom zijn we zoveel banger voor Corona dan voor een auto-ongeluk?
Onzekerheidsreductie
Dat komt omdat we niet (meer?) gewend zijn om te gaan met een plotseling risico. We hebben een hekel aan onzekerheid. Aan griep zijn we gewend geraakt, aan de auto’s die om ons heen razen ook. Maar Corona kennen we nog niet. Net zo min als de buitenlander die sinds kort in de straat woont. En die volkomen ongevaarlijk is, ook al heeft hij een landgenoot die extremist is.
Tweede tussenspel: Kwaliteit van leven
In de krant stond een artikel over een mevrouw die graag Corona wilde. Ze had contact gezocht met de huisarts met de vraag hoe ze aan Corona kon komen. Ze vertelde dat ze veel liever bezoek wilde in haar bejaardentehuis dan te zitten wegkwijnen zonder bezoek. Ze was graag bereid het risico op Corona te nemen, als ze daarvoor bezoek mocht krijgen. Ze woog de kwaliteit van ‘leven met bezoek’ af tegen het risico om Corona te krijgen. En tegen het risico om daar dan misschien aan dood te gaan.
Toch was ze niet levensmoe. Het feit dat je bereid bent het risico te nemen betekent niet dat iets gebeurt. Dat je gegarandeerd ziek wordt. Het betekent ook niet dat je levensmoe bent. Het gaat om de afweging. Wat is het risico me waard? En ook welke invloed heb ik er zelf op?
Stel dat u een vader heeft die breekbaar is en waarschijnlijk sterft als hij Corona krijgt. Ik heb zo’n vader. Wat betekent dan mijn keuze om les te gaan geven de komende weken? Als ik die inschatting moet maken dan zijn er voor u en mij drie mogelijkheden: Ik ga niet naar school (1), ik ga niet (meer) naar m’n vader (2), ik schat in dat de kans dat ik Corona heb of krijg zo klein is, dat ik toch voor de klas ga staan en in het weekeinde mijn vader bezoek (3). Die heel blij is. Die dat graag wil. Die bereid is dat risico ook te nemen.
Wat te doen?
Wat zei Rutte nou? Volgens mij zei hij het volgende: We willen allemaal graag gezond blijven en we zijn een beetje bang om plotseling dood te gaan of één van onze naasten iets aan te doen. We gaan daarom de wereld zo inrichten dat we zo weinig mogelijk risico lopen. Dat betekent dat we
- zo weinig mogelijk risico nemen en aanvaardbare risico’s wel nemen!
- proberen zo goed mogelijk te leven en onze bijdrage te leveren aan elkaars veiligheid, gezondheid en aan onze gezamenlijke maatschappij.
- het plezier in het leven proberen te optimaliseren onder aanvaardbaar risico.
Dat betekent dat wij (de leerkrachten) het risico nemen dat er een kind iets aan ons over kan dragen en ouders het risico nemen dat het kind ziek kan worden (wat ook kan in de zandbak in de buurt).
Het betekent natuurlijk dat we als volwassenen de RIVM richtlijnen aanhouden in de school (1,5 meter, handen wassen, hoesten in de elleboog en thuis blijven bij ziekte (zelf of in het gezin)).
Het betekent ook en vooral dat we zelf inschatten welk risico we bereid zijn te nemen. Dat we zelf verantwoordelijk zijn. Dat we niemand kunnen vragen wat we precies moeten doen. Dat we onze eigen ruimte moeten zoeken rondom de Ruttense en RIVM-se piketpaaltjes.
Rutte vertelt ons daarmee ook dat we het gesprek kunnen en moeten aangaan over wat we doen en wat we willen. En volgens mij betekent het ook dat we uitspreken wat we denken of waar we bang voor zijn. Dat we onze zorgen mogen en kunnen delen. Want bang zijn mag. Misschien kunnen we elkaar gerust stellen. Misschien kunnen we samen het risico inschatten, dragen en delen. Misschien kunnen we samen er het beste van maken. Daar waar we tot nu toe alles alleen moesten doen kan het nu écht samen. Bang zijn mag. Wees alleen niet bang om te delen.
Mijn vader wordt deze week 89. Ik ga er zeker heen. Ik blijf op afstand en heb het cadeautje al gestuurd. Hij en ik verheugen ons.
Want samen kunnen we Corona de baas.
En dan de praktijk: Hoe start u de school weer op?
En nu mag u de school opnieuw inrichten. Hoe? En voor hoeveel kinderen? Welke keuzes kunt u maken? En wat gaat u doen met de kinderen die naar school komen. Wat eventueel met de kinderen die (nog) niet naar school komen?
Ik hoop dat het voorgaande u op het idee heeft gebracht dat u veel zelf kunt bepalen. Er zijn wel veel meningen en aanwijzingen maar weinig dwingende voorschriften. Uw eigen situatie en uw professionaliteit bepalen wat u kunt en gaat doen. Zelf nadenken en verantwoordelijkheid nemen.
Daarvoor is opnieuw gesprek nodig. Samen nadenken over wat belangrijk is. Samen een lijn bepalen. U moet besluiten of u alle kinderen weer naar school laat komen. U kunt er ook voor kiezen om de onderwijstijd te verminderen voor alle kinderen of voor een deel van de kinderen.
Daarnaast moet u een besluit nemen over wat u gaat doen met de kinderen en hoe u de dagen inhoud gaat geven. Welk stuk van het curriculum u nog wilt realiseren en welk deel u door schuift naar volgend schooljaar of eventueel weg laat.
U moet een keuze maken over hoe u de beginsituatie van kinderen in beeld brengt en welke rol toetsen daarin speelt. Ook daar heb ik in een blog een voorzet voor gegeven. Misschien heeft u daarbij een idee nodig. Dat idee vind u hiernaast in drie stappen. En hier onder willen we e.e.a. op een rij zetten en ondersteunen met concrete tips.
- Laat zoveel mogelijk kinderen naar school komen.
- Kies voor enkele groepsactiviteiten vanuit de aanpak van de gouden weken. (zie ook de blog ‘een frisse nieuwe start’.)
- Combineer de groepsvorming met een inhoud. Ga samen leren! Kies voor de gezondheidszorg of voor de gilden (Middeleeuwen, Epidemieën?) als thema. Koppel de leerdoelen eventueel aan de actualiteit van Corona.
- Breng de beginsituatie van uw zwakkere leerlingen in beeld. Maak een plan van aanpak. Bepaal uw standpunt t.o.v. toetsen (Zie blog)
- Besteed aandacht aan de basisvaardigheden die zijn weg gezakt.
- Maak een plan voor de periode tot de zomervakantie
- Maak een plan voor de periode september tot december
Naast deze min of meer korte termijn elementen is er nog een lijn die aandacht verdient. Veel mensen heb ik horen roepen: ‘Het wordt nooit meer hetzelfde’, of ‘dit willen we behouden’. Als dat echt zo is, is het zaak nu meteen daarin actie te ondernemen. Hoe?
Hoe houden we het goede vast?
Willen we online werken voor de toekomst echt behouden? Voor leerkrachten en ook voor kinderen? Wat is een goede en succesvolle manier van online werken in de toekomst?
IJsselgroep start samen met u en uw mensen één of meer geleide Professionele leergemeenschappen (PLG’s): een klein groepje mensen dat samen werkt aan het onderzoeken van een ontwikkelvraag en komt tot een oplossing met kwaliteit.
We hebben daarvoor een aantal edugraphics ontwikkeld, die als start kunnen dienen, vandaar een ‘geleide’ PLG. Niet de waarheid in pacht, maar samen op zoek naar het beste denkbare onderwijs. En het best denkbare onderwijskundig leiderschap met betrekking tot online leren en uw school doorontwikkelen.
Hoe dan: Combineer nu praktijk en leerwens en pak uw kans door:
- niet te aarzelen
- fysiek samen zijn te combineren met online samenwerken
- in de flow uw rol te nemen
- de tijd te maken
Het is nu tijd om samen te kijken naar wat de goede dingen zijn om te doen. Hoe we de ervaringen die we hebben om kunnen zetten in leerervaringen met impact en consequenties.