Blog 2: Buitenkansen voor het brein!
Bewegen en leren gaan samen
Wanneer je beweegt is je brein actief en gaat leren beter; gemakkelijker. Niet het aantal hersencellen maar de verbindingen die worden gelegd tussen de hersencellen, zijn van groot belang voor het leren. Een rijke en vrije ruimte draagt bij aan het maken van nieuwe verbindingen en het aanleggen van netwerken in je brein. Denkontwikkeling en beweging gaan samen.
Binnen en buiten in een veranderende tijd
Kinderen doen buiten andere ervaringen op dan binnen. Toch zien we kinderen meer binnen dan buiten. Dat heeft natuurlijk verschillende oorzaken. De woon-en leefomgeving en de veiligheid daarbinnen, is de laatste decennia drastisch veranderd.
Zand, struiken, voetbalveldjes en andere ongecultiveerde en natuurlijke plekken hebben plaats gemaakt voor betonnen speelplekken met wipkippen en hekken.
Technologische ontwikkelingen hebben naast enorm veel mooie en waardevolle zaken ook gezorgd voor minder fysieke beweging binnen scholen en voorscholen. Beelschermen zijn niet meer weg te denken en jonge kinderen oefenen niet meer door middel van kralenplanken hun fijne motoriek maar door te scrollen op hun IPad.
Op zich is dat misschien-zonder de kralenplank tekort te doen- een geruststellende gedachte.
Paadjes in het brein
Het is van groot belang dat kinderen een ruimte krijgen aangeboden waarin zij (bewegend) op verschillende manieren kunnen leren. Waarin zij actief bezig zijn met verschillende ontwikkelingsgebieden in hun brein. Waarin ze zogenaamde paadjes aanleggen tussen hersencellen in hun brein. De (voor)school dient daarvoor een rijke ruimte in te richten die kinderen gelegenheid geeft te manipuleren, te oriënteren en te onderzoeken.
Interessante vragen
Hoe zit dat dan met dat brein van jonge kinderen? Hoe richt je je ruimte zo in dat daaraan tegemoet gekomen kan worden? En hoe past dat in het overvolle dagprogramma? Haal ik mijn doelen wel wanneer ik kinderen ‘buiten laat spelen’? Hoe kan ik de ruimte zonder veel werk en kosten aantrekkelijker maken?
Plezier als kompas voor ontwikkeling
Vorige week was ik aanwezig bij een lezing van Mark Mieras, wetenschapsjournalist en ‘gefacineerd door hersenen’ zoals hij dat zelf omschrijft. Hij beschreef de noodzaak om te spelen en te bewegen vanuit een neurpsychologisch perspectief.
Jonge kinderen worden geboren met veel hersencellen en weinig verbindingen. Naarmate ze ouder worden, worden de verbindingen complexer en nemen zij toe. De hersenen van jonge kinderen worden na hun geboorte gemiddeld drie keer zo groot. In het aanleggen van deze verbindingen liggen kansen. Een bijzonder prettige eigenschap van ons brein is dat het aanmaken van deze verbindingen een activiteit is die beter gaat wanneer we plezier beleven aan deze activiteit. Het plezier is aldus Mieras, het kompas voor een optimale ontwikkeling. Beweging verbindt hersencellen en stimuleert dus het aanleggen van de netwerken. Terwijl je je ontwikkelt worden er ook weer verbindingen weggesnoeid of worden zij juist steviger gemaakt.
Prachtige buiten-kansen
Motorische activiteiten als strikken van veters, klimmen en klauteren, vallen en balanceren, inschatten van afstand en snelheid, fietsen, rennen, stoep-op en stoep-af springen of een bal gooien, dragen bij aan de executieve functies en stimuleren het hoger orde denken. Zij stimuleren naast de motoriek, het lichaamsbesef en het zelfvertrouwen van het kind, ook het werkgeheugen, de impulscontrole, het reactievermogen, de zelfregulatie en het doorzettingsvermogen. Laten de net genoemde activiteiten nou juist prachtige buiten-kansen zijn om de ontwikkeling van jonge kinderen te stimuleren en vooral ook: om het leren plezierig te maken!
Executieve functies zijn al die regelfuncties van de hersenen die essentieel zijn voor het realiseren van doelgericht en aangepast gedrag.
De kracht van verrassing
Mieras zet ook uiteen hoe het leren van jonge kinderen zich kenmerkt door steeds opnieuw een wisselwerking tussen je verbazen, nieuwsgierig zijn en daar een verwachting bij hebben om je vervolgens te laten verrassen. Een cyclisch proces.
Voor meer informatie:
Laten we de verrassing vooral blijven inbouwen in het activiteitenaanbod. Voorspelbaarheid leidt tot saaie activiteiten die niet meer bijdragen aan nieuwsgierigheid en een hoopvolle verwachting op iets nieuws.
Voorspelbaarheid leidt niet tot leren en het gemak is het einde van ontwikkeling.
Gemak bewandelt een weggetje in je hersenen die je al kent. Voorspelbaarheid zorgt wellicht wel voor een prettig, competent en veilig gevoel. Dat kan natuurlijk heel zinvol zijn.
Natuurlijk verwonderen
De natuur biedt tal van mogelijkheden om je te verwonderen. Het verandert in elk seizoen.
Je kunt het voelen, ruiken en proeven. Het geeft je het gevoel van ruimte en energie. Niet voor niets gaan kinderen na een ochtend achter een tafeltje, rennend en gillend naar buiten om 10 uur. Het ontlaadt en frist je brein letterlijk op. Je komt weer even ‘op adem.’
Ook voor volwassenen is het heel gezond om na een paar uur in je lokaal even naar buiten te gaan met je kop thee of koffie. Gelukkig zie ik dat op steeds meer (voor)scholen ook gebeuren. Even op adem komen…
Durf nieuwsgierig te zijn en heb het lef activiteiten aan te bieden die onconventioneel zijn. Die tot onderzoeken aanzetten. Die vragen oproepen in plaats van antwoorden geven aan kinderen. Waaraan nog iets te ontdekken valt en waar je je letterlijk in kunt bewegen. De verwachting kan op een plek in je brein worden opgeslagen. Prachtige buitenkansen!
Rijke buiten-kansen voor het brein
Alle kinderen willen bewegen. Dat is universeel. Er zijn wel belemmerde factoren waardoor kinderen liever niet bewegen. Die kunnen in het kind zelf zitten, mentaal of fysiek, in de geboden ruimte of de mogelijkheden van het aangeboden materiaal.
De ruimte moet veilig, aantrekkelijk en gevarieerd zijn. Je dient plekken te hebben om samen te kunnen spelen, om je even terug te kunnen trekken. Kleine hoekjes, ongecultiveerde plekken, ruimte om te rennen, te klimmen en te klauteren, te onderzoeken en te ontdekken. Een ruimte die al je zintuigen prikkelt. De buitenkansen liggen in ieder seizoen voor het oprapen: buiten.
Vieze schoenen?
Laat kinderen hun schoenen uit doen en zorg voor sloffen in de (voor)school. Het voorkomt veel zand (en lawaai) in de ruimtes en kinderen spelen gemakkelijker op de grond of op een kleed. Een warmtekast -ik zie ze veel in Zweden- zorgt ervoor dat natte kleiding weer droog is wanneer kinderen naar huis toe gaan.
Een ouder maakte voor ons ooit deze sloffen-cactus: een prachtige oplossing voor rondzwervende schoenen en sloffen!
Taal-en rekenlessen buiten
Buiten je taalles geven door te leren en te bewegen. Op deze school leggen ze uit waarom ze dat doen.
Praktijksuggesties buitenspel: het hoeft niet veel geld te kosten.
Op dit moment zijn er veel (school)pleinen die aan de slag gaan met natuurlijke buitenruimtes. Natuurlijke speelpleinen met duurzame materialen, rijke een groene speelleerplekken voor kinderen. Dat is een mooie ontwikkeling en wordt volop gestimuleerd en ook gesubsidieerd.
De volgende praktijksuggesties komen uit de praktijk van scholen en voorscholen. Uit de ontwerpplannen die ik heb gemaakt voor voorscholen en uit de studiereis naar Zweden die ik tweemaal per jaar met scholen en voorscholen maak.
- Kriebelbeestjeshuis, insectenhotel
- Natuurtuin voor vogels
- Zintuigen-pad of blote voeten pad ( in elk seizoen mogelijk)
- Een buitenkeuken
- Een kippenhok
- De zandbakboot
- Kabouterhuisjes of Indianen hut
- De buiten bouw- en constructiehoek
- De muziekmuur
- Het buitenpodium
- De verfwand (ook leuk met sneeuw en verf)
- Het labyrint
- De zaaitafel of moestuin
In het volgende blog: sterk (hoeken)werk.
Een praktijkimpressie van een podiumschool waar doelgerichte werkplaatsen voor kinderen zijn ingericht.
Meer weten?
Wil je meer weten over rijke ruimtes buiten? Of wil je hulp bij het ontwerpen of inrichten daarvan? Neem contact op met Ellen de Haan via 06 24 91 23 71 of ellen.dehaan@ijsselgroep.nl. Of kijk op onze site bij de krachtige speelleerongeving: